Göz tembelliği (Ambliyopi), çocukluk çağında bir veya iki gözde görmenin uygun bir şekilde gelişmemesidir. Bebeklerde ve çocuklarda yaygın bir problemdir. Çocuklarda tarama programları ve ebeveynlerin bilinçlenmesi ile erişkinler arasındaki sıklığı giderek azalsa da, hala erişkinlerdeki görme azlığının en sık sebeplerinden biridir.
Bir çocuğun görmesi ilk birkaç yıl içerisinde gelişir. Bu yüzden göz tembelliği için mümkün olduğu kadar erken tanı konulması ve tedavi başlanması çok önemlidir. Aksi halde çocukta normal ve sağlıklı görme gelişmeyecektir ve bu durum kalıcı hale gelecektir.
İçindekiler
Göz Tembelliğine Sebep Olan Durumlar
Göz tembelliğine sebep olan durumlar başlıca üç grupta incelenir:
- Şaşılık (Göz Kayması - Strabismus): Gözlerin farklı yönlere bakmasına şaşılık denilmektedir. Bir göz düz bakarken diğer göz ise içe, dışa, yukarı ya da aşağı bakabilir. Böyle bir durumda çift görmekten kaçınmak için çocuğun beyni düz olmayan (kayan) gözden gelen görüntüyü baskılar (iptal eder). Bu da kayan gözün görme gelişimini bozar ve göz tembelliği oluşur.
- Kırma Kusurları (Anizometropi): Gözün derecesinin olmasına kırma kusuru denilmektedir. Bunlar miyop (uzağı görememe), hipermetrop (uzağı ve yakını görememe), astigmattır (çarpık veya bulanık görme). Anizometropik ambliyopi, çocuğun bir gözünün derecesi diğerinden fazla olduğunda ortaya çıkar; yüksek derecesi olan göz bulanık görür. Beyin bu bulanık görüntüyü baskılar ve böylece o gözün görmesi gelişmez, tembellik oluşur.
- Deprivasyon (Uyaran Yoksunluğu): Bebeklik ve çocukluk çağında ortaya çıkan katarakt veya göz kapağı düşüklüğü (pitozis) gibi durumlar göze giren ışığı engellediği için o gözün gelişimini engeller ve gözde tembellik oluşmasına sebep olur. Bu, ambliyopinin en ciddi türüdür.
Göz Tembelliği Nasıl Anlaşılır?
Çocuğunuz bir gözünün diğerinden daha az gördüğünü anlayamaz. Siz de çocuğunuzun gözünde şaşılık veya herhangi bir sorun çıkana kadar bunu anlayamazsınız. Bu yüzden bebeklikten itibaren düzenli göz kontrolleri çok önemlidir.
. Çocuğunuz bir gözünün diğerinden daha az gördüğünü anlayamaz. Siz de çocuğunuzun gözünde belirgin bir şaşılık veya katarakt gibi bariz bir sorun çıkana kadar bunu anlayamazsınız. Bu yüzden bebeklikten itibaren düzenli göz kontrolleri çok önemlidir.
Ayrıntılı bir göz muayenesi ile bebekse her iki gözünün ayrı ayrı takip ve odaklanma özellikleri ile, daha büyüklerde ise resim ve şekillerle görme değerlendirilir. Şaşılık testleri yapılır ve gözün ön ve arka tabakasında görmeye engel olacak bir sorun (katarakt, retina problemi vb.) olup olmadığına bakılır. Göz dereceleri damlalı muayene ile ölçülür. Bu muayeneler göz tembelliği teşhisi için kritiktir.
Göz Tembelliği Tedavisi
Göz tembelliği tedavisinde öncelikle yapılması gereken, altta yatan nedene yönelik adımdır. Çocuğun derecesi (kırma kusuru) varsa uygun gözlüğünü vermek ilk adımdır. Sadece gözlükle çoğu çocuğun görme düzeyleri belirgin olarak artar.
Gözlüğe alışma ve görmenin artması yaklaşık 2 ay kadar beklendikten sonra, görme hala istenen seviyede değilse kapama tedavisi başlanır. Kapama tedavisinde iyi gören göz her gün belli bir süre (doktorun belirleyeceği saat kadar) kapatılarak az gören (tembel) gözün çalıştırılması amaçlanır.
Bir gözünde kayması olan ve gözlük derecesi olmayan çocuklarda kapama tedavisi hemen başlanır.Şaşılık ameliyatı yapılacaksa bile, ameliyata kadar tembel gözün görmesi kapama ile mümkün olduğunca arttırılmaya çalışılır.
Bazen tüm çabalara rağmen kapama yapılamayan (uyum sorunu olan) çocuklarda, atropin gibi özel göz damlası ile iyi gören göz bulanıklaştırılarak tembel göz çalışmaya zorlanır (penalizasyon).
Tembel bir gözün tedavisi haftalar, aylar ve hatta yıllar sürebilir. Görme düzeyi istenen seviyeye geldiğinde de kapama hemen bırakılmaz. Tekrar kötüye gitme ihtimali olduğu için kapama saatleri yavaş yavaş azaltılarak bırakılır.
Bazı durumlarda göz tembelliğinin tedavisi için ameliyat gerekir. Bunun en sık sebebi gözde şaşılık olması, daha sonra da katarakt ve göz kapağı düşüklüğüdür. Bu çocuklarda ameliyattan sonra da kapama tedavisine devam edilir.
Bir çocukta göz tembelliğine sebep olan bir göz problemi varsa, gözlükle veya ameliyatla düzeltilmelidir. Bunun uzun bir yol olduğu bilinmeli, sabırla takip edilmelidir. Aksi halde bu çocuk ömür boyu görme problemleri yaşayacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)
Göz tembelliği (Ambliyopi) tam olarak nedir?
Göz tembelliği (Ambliyopi), gözün kendisinde yapısal bir sorun olmamasına rağmen, beynin o gözden gelen sinyalleri yeterince işlememesi sonucu görme keskinliğinin düşük kalmasıdır. Genellikle tek gözde olur ve çocukluk çağında görme gelişiminin engellenmesiyle (şaşılık, yüksek numara, katarakt vb.) ortaya çıkar.
Göz tembelliği hangi yaşa kadar tedavi edilebilir?
Göz tembelliği tedavisi için en kritik dönem ilk 7-9 yıldır, çünkü beyin görmeyi bu yaşlara kadar öğrenir. Tedaviye ne kadar erken (ideal olarak 3-4 yaş öncesi) başlanırsa, başarı şansı o kadar yüksektir. 9-10 yaşından sonra göz tembelliği tedavisinin etkinliği belirgin olarak azalır, ancak bazı durumlarda daha ileri yaşlarda da kısmi iyileşme sağlanabilir.
Kapama tedavisi nasıl uygulanır ve ne kadar sürer?
Kapama tedavisi, iyi gören gözün özel bir göz bandıyla kapatılarak, beynin tembel gözü kullanmaya zorlanmasıdır. Kapatma süresi (günde kaç saat) ve toplam tedavi süresi (aylar veya yıllar), çocuğun yaşına, tembelliğin derecesine ve tedaviye verdiği yanıta göre göz doktoru tarafından belirlenir. Tedavi süresince düzenli kontrol çok önemlidir.
Göz tembelliği tedavi edilmezse ne olur?
Tedavi edilmeyen göz tembelliği, o gözde kalıcı ve ömür boyu sürecek görme azlığına neden olur. Bu durum, kişinin ileride ehliyet almasını, bazı meslekleri yapmasını engelleyebilir ve sağlam gözüne bir şey olması durumunda ciddi bir görme engeliyle karşı karşıya kalmasına yol açabilir. Bu yüzden erken teşhis ve tedavi hayati önem taşır.
Instagram’da bizi takip etmek için tıklayınız.
